Aktualności / Pb - OPINIA PAŃSTWOWEGO ZAKŁADU HIGIENY

Ministerstwo Zdrowia zwróciło sie o ekspertyzę do PZH na temat szkodliwości emisji ołowiu z kręgu nadlotniskowego Babic. Poniżej publikujemy treść pisma Pana dr n. med. Grzegorza Juszczyka, Dyraktora Narodowego Instututu Zdrowia Publicznego, Państwowego Zakładu Higieny. Przypomnijmy, że naszą troskę o potrzebę kontroli emisji szkodliwych substancji, lotniczy portal dlapilota określił jako absurdalną.

Warszawa, dn. 21 września 2018 r.

Pani
Justyna Mieszalska
Dyrektor
Departamentu Zdrowia Publicznego
Ministerstwo Zdrowia


Szanowna Pani Dyrektor,

Odpowiadając na pismo o numerze ZPŚ.078212.2018 z dnia 5 września 2018 r w sprawie stanowiska Pana Grzegorza Stępniaka, Wiceprezesa Zarządu Stowarzyszenia Ciche Niebo nad Warszawą, dotyczącego stosowania w samolotach szkoleniowych korzystających z lotniska Warszawa-Babice paliwa zawierającego dodatek związków ołowiu Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny uprzejmie informuje, że opisaną sytuację ocenia jako zdecydowanie niekorzystną z punktu widzenia ochrony zdrowia mieszkańców, szczególnie północnych dzielnic Warszawy. Tym samym Instytut uważa za zasadny postulat ograniczania i przeciwdziałania powyższemu narażeniu.

Toksyczne działanie ołowiu i jego szkodliwy wpływ na stan zdrowia człowieka jest gruntownie poznany od lat, przede wszystkim w odniesieniu do znacznego poziomu narażenia, jaki dawniej bywał wynikiem ekspozycji zawodowej. Objawy te dotyczą ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego (osłabienie, bóle głowy, zaburzenia pamięci, zaburzenia nastroju, encefalopatia, drżenie mięśniowe, polineuropatia), przewodu pokarmowego ("kolka ołowicza"), nerek (nefropatia ołowicza), układu krwiotwórczego (zaburzenia syntezy hemu prowadzące do niedokrwistości syderoblastycznej), układu kostnego (zaburzenia metabolizmu witaminy D), układu krążenia (wzrost umieralności z powodu chorób układu krążenia, nadciśnienie tętnicze) [1].

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat przeprowadzono szereg badań, w których jednoznacznie potwierdzono szkodliwość dla zdrowia ludzi, wynikającą z narażenia środowiskowego na ołów. Ekspozycja ta ma zwykle mniejsze nasilenie niż narażenie zawodowe, jest jednak długotrwała i dotyczy całości populacji, w tym grup o szczególnej podatności na efekt toksyczny. Następstwa zdrowotne narażenia nasila fakt, że ołów wykazuje tendencję do kumulacji w organizmie, głównie w tkance kostnej. Właściwość ta sprawia, że nawet niewielkie, ale utrzymujące się długotrwale narażenie może prowadzić do szkodliwych następstw dla zdrowia, ponieważ z przyjmowanej z otoczenia dawki ołowiu (głównie drogą pokarmową i wziewną) istotna część nie jest wydalana, ale gromadzona w organizmie [2]. Do następstw tych należą wzrost częstości występowania nadciśnienia tętniczego (wymieniany jako główny szkodliwy dla zdrowia skutek środowiskowej ekspozycji na ołów u osób dorosłych), większa częstość chorób układu krążenia i zgonów z tego powodu, uszkodzenie nerek, niepomyślne zakończenie ciąży i porodu, przede wszystkim jednak działanie neurotoksyczne [2,3].

Najbardziej wrażliwą i podatną na szkodliwy wpływ ołowiu grupą w populacji są dzieci w wieku 0-7 lat i w okresie życia płodowego. Główny efekt toksyczny dotyczy ośrodkowego układu nerwowego i jest obserwowany przy niższych stężeniach ołowiu w surowicy niż jakiekolwiek inne szkodliwe dla zdrowia następstwa środowiskowej ekspozycji na ołów. U młodszych dzieci działanie to wyraża się opóźnieniem rozwoju psychoruchowego, u starszych dzieci uchwytne jest ono w testach psychometrycznych, w których badani wykazują obniżenie sprawności poznawczej i wartości IQ (spadek o 6,9 punktu przy wzroście stężenia ołowiu surowicy z 2,4 do 30 g/l). Wyniki badań epidemiologicznych oceniających neurotoksyczne działanie ołowiu w powyższych warunkach nie były wprawdzie jednolite, jednak większość z nich, w tym obejmujące liczne populacje badania wykonane w Bostonie, Cincinnati i Port Pirie wykazały odwrotną korelację między narażeniem na ołów w okresie życia płodowego a wskaźnikami rozwoju psychomotorycznego i umysłowego, ocenianymi w różnym wieku dzieci w ich późniejszym życiu [5,6,7]. Stwierdzana skala spadku wartości IQ może wydawać się niewielka z punktu widzenia możliwości intelektualnych pojedynczej osoby, jednak w skali populacji poprzez wyraźne zwiększenie udziału osób o IQ poniżej zakresu wartości przeciętnych powoduje poważne skutki społeczne. Spadek wartości IQ zaledwie o 3 punkty powoduje wzrost udziału w populacji osób o IQ <100 o 8%, natomiast liczba osób o IQ <70 wzrasta w takiej sytuacji aż o 57% [1]

Odwrotna zależność między stężeniem ołowiu w surowicy krwi a wartością i jest obserwowana także w najniższym przedziale stężeń ołowiu (nie we wszystkich badaniach), w związku z czym analiza zależności dawka-odpowiedź nie pozwala na określenie wartości, która byłaby wolna od szkodliwego wpływu na zdrowie. Stanowisko to podziela połączony komitet ekspertów FAO i WHO ds. dodatków do żywności (JECFA), który stwierdził, że ocena zależności dawka-odpowiedź nie daje podstaw do określenia poziomu, który byłby wolny od efektu zdrowotnego (1,3,4]. Biorąc pod uwagę, że nie udało się dotychczas ustalić, aby ołów pełnił jakąkolwiek funkcję fizjologiczną w organizmie człowieka i aby istniało fizjologiczne zapotrzebowanie na ten pierwiastek, można uznać, że im mniejsze będzie narażenie środowiskowe na ołów, tym korzystniej z punktu widzenia ochrony zdrowia ludności.

Z dołączonego do zapytania pisma Pana Wiceprezesa wynika, że w związku z wykorzystywaniem przez samoloty na lotnisku Warszawa-Babice paliwa zawierającego związki ołowiu ilość ołowiu uwolnionego do otoczenia szacowana jest w zależności od przyjętej metodyki badania jako wynosząca od 500 kg do 1500 kg rocznie. Za okoliczności szczególnie niekorzystne z punktu widzenia wpływu na zdrowie okolicznych mieszkańców należy uznać:
• koncentrowanie się ruchu lotniczego w niewielkiej odległości od lotniska (loty w kręgu nadlotniskowym),
• loty na małej wysokości, nad gęsto zaludnionymi obszarami, w tym północnymi dzielnicami mieszkaniowymi Warszawy.

Powyższe warunki utrudniają rozpraszanie się w atmosferze związków ołowiu, zawartych w spalinach silników lotniczych, sprzyjając ich koncentracji na relatywnie niewielkim obszarze i w efekcie zwiększeniu narażenia mieszkańców. W świetle omówionych wyżej możliwych następstw zdrowotnych takiej sytuacji, zwłaszcza uchwytnej szkodliwości dla zdrowia już przy niewielkich poziomach narażenia, za zasadne należy uznać dążenie do jego eliminacji lub przynajmniej ograniczenia.

Piśmiennictwo:
1. Lead in drinking water. WHO Background document, 2011.
2. Lead, Environmental Health Criteria, No. 3, WHO, Geneva, 1977.
3. JECFA: Evaluation of certain food additives and contaminants. Seventy-third reportof the Joint FAO-WHO Expert Committee on Food Additives. Geneva, WHO, 2011 (WHO Technical report Series, No. 960).
4. Safety evaluation of certain food additives and contaminants. Geneva, WHO 2011 (WHO Food Additive series, No. 64).
5. Bellinger D et al.: Longitudinal analyses of prenatal and postnatal lead exposure and early cognitive development. NEJM, 1987, 316:1037-1043.
6. Dietrich KN et al.: Low-level fetal lead exposure effect on neurobehavioral development in early infancy. Pediatrics, 1987, 80:721-730.
7. McMichael AJ et al. Port Pirie cohort study: environmental exposure to lead and children's abilities at the age of four years. NEJM, 1988,319:468-475,


DYREKTOR Narodowego Instututu Zdrowia Publicznego
 Państwowego Zakładu Higieny
dr n. med. Grzegorz Juszczyk